ผักเนื้อเย็น เนื้อเขียวใส มากด้วยใยอาหาร
บวบที่มีรสอร่อยและคนนิยมรับประทานกันมากที่สุดคือ บวบเหลี่ยม ซึ่งจะผลิดอกออกผลสะพรั่งให้พวกเรากินกันได้ทุกฤดู ต่างไปจากบวบหอมที่หารับประทานได้เฉพาะช่วงหน้าฝน ในขณะที่บวบงูก็จะออกผลดกในช่วงปลายฝนต่อต้นฤดูหนาว บวบเหลี่ยมจึงเป็นตัวแทนของเหล่าบวบที่มีให้คนไทยบริโภคได้ครบทั้ง 3 ฤดูเลยทีเดียว
บวบเหลี่ยมเป็นชื่อที่คนภาคกลางเรียกกัน แต่ทางภาคเหนือจะมีสำเนียงใช้เรียกที่แตกต่างกันอย่างมาก เช่น หมักนอย มะนอยเหลี่ยม บางแห่งก็เรียกกันว่า มะนอยเลียม คนบางท้องถิ่นเรียกมะนอยเฉยๆ มีบ้างที่เรียกแปลกออกไปกว่านั้นอีก เช่น มะนอยข้อง มะนอยงู
ส่วนชื่อสามัญของเขาเรียกได้ทั้ง Angled Gourd หรือ Angled Loofah ก็ได้ แต่ชื่อทางพฤกษศาสตร์ มีอยู่เพียงชื่อเดียวเท่านั้น คือ Luffa acutangula Roxb. ซึ่งจัดเป็นพืชในตระกูลเดียวกับแตงกวา แตงไทย ที่เคยเขียนถึงไปแล้วนั่นคือ วงศ์ Cucurbitaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
บวบเป็นไม้เถายาว โตเร็ว มีอายุประมาณ 1 ปี เป็นพืชตระกูลเดียวกับแตงทั้งหลาย แต่ว่าอยู่คนละสกุลกัน คือ แตงอยู่ในสกุล Cucumis แต่บวบอยู่ในตระกูล Luffa บวบมีลำต้นเป็นเหลี่ยมสัน ตามข้อมีมือที่ใช้เกาะเกี่ยวเป็นเส้นยาว ใบเป็นแบบใบเดี่ยวเรียงสลับกัน แผ่นใบเป็นรูปเหลี่ยมมีราว 5-7 เหลี่ยม ตามขอบใบมีรอยเว้าตื้นๆ ปลายใบค่อนข้างแหลม ส่วนโคนใบเว้าลึกเข้าด้านในจนดูคล้ายกับรูปหัวใจ ก้านใบยาวราว 4-9 ซม. และเป็นเหลี่ยมเหมือนกับลำต้น ดอกเป็นสีเหลือง ออกดอกตามง่ามใบ ทั้งแบบเป็นดอกเดี่ยวๆ หรือเป็นช่อ โดยมีดอกทั้งตัวเมียและตัวผู้อยู่บนต้นเดียวกัน สำหรับผลเป็นรูปทรงคล้ายกระบอกกลม ยาวราวๆ 20 ซม. ผิวมีเหลี่ยมเป็นเส้นไปตามความยาวของผล นับได้ 10 เหลี่ยมเท่ากันทุกลูก ลองท้าพิสูจน์ให้นับดูได้ โคนผลเรียวเล็กแล้วค่อยๆ กว้างออก ก่อนที่จะค่อยๆ แคบลงไปอีกครั้งจนไปบรรจบกันที่ปลายผลอย่างสวยงาม ให้ผลดกและงามยามหน้าฝน ขยายพันธุ์ง่ายโดยการใช้เมล็ด ชอบขึ้นตามที่รกร้าง หรือที่ชื้นแฉะตามริมคลอง และแหล่งน้ำขนาดใหญ่ คนตามชนบทนิยมปลูกไว้ตามบ้าน เป็นได้ทั้งรั้ว ทั้งอาหาร
คุณค่าและคุณประโยชน์
ผลของบวบที่ยังอ่อนเอ๊าะ นั้นอร่อยมาก มีรสหวานนิดๆ ตามธรรมชาติ จะนำไปทำอาหารอะไรก็อร่อยเยี่ยมยอดทุกเมนู ไม่ว่าจะเป็นผัด ต้ม หรือ แกง อย่างเช่น ต้มจิ้มกับน้ำพริกรสจัด หรือจะผัดกับ ไข่ หมู กุ้ง ส่วนแกงที่นิยมทานกันคือ แกงส้ม แกงเลียง และแกงกับปลาแห้ง
ต้องยอมรับกันตรงๆ อย่างหนึ่งว่า บวบไม่ได้เป็นพืชผักที่มีวิตามินสำคัญอะไรมากมาย แต่เขาก็ชดเชยความด้อยตรงนี้ลงได้ด้วยความเด่นในเรื่องที่เป็นผักที่มีน้ำเยอะ คนโบราณเขาถือว่าบวบเป็นผักธาตุเย็น ช่วยคลายความร้อนได้ดี และมีคุณค่าทางพืชสมุนไพรสูง และที่มองข้ามไม่ได้คือ นอกจากจะมีเส้นใยสูงเป็นตัวชูโรงแล้ว บวบเหลี่ยมยังให้แร่ธาตุตัวสำคัญอย่างฟอสฟอรัสในปริมาณที่ค่อนข้างสูงหรือธาตุเหล็กที่ช่วยสร้างเม็ดเลือด รวมทั้งแร่ธาตุอีกหลายอย่างที่ช่วยเสริมสร้างฟันและกระดูกของเราได้เป็นอย่างดีอีกด้วย
เมื่อหันกลับมามองประโยชน์ทางยาของบวบเหลี่ยมแล้ว จะพบว่ามีมากมายไล่ตั้งแต่ผลอ่อนที่เรานำมาทำอาหารได้สารพัดเมนู นอกจากความหวานอร่อยที่ได้แน่ ๆ แล้วยังเป็นยาแก้ร้อนใน ช่วยระบายท้อง และช่วยขับปัสสาวะ ขับเสมหะ ทำให้ชุ่มคอ ลดไข้ และบำรุ่งร่างกายได้เยี่ยมอีกด้วย
ในขณะที่ใบนอกจากจะใช้ต้มกับน้ำดื่ม เพื่อช่วยขับปัสสาวะได้ดีเหมือนกับผลแล้ว ยังช่วยแก้อาการปัสสาวะเป็นเลือด ขับเสมหะ แก้ไข้ ม้ามโต และริดสีดวงทวาร ก็รวมทั้งยังถอนพิษได้ดีอีกด้วย ทั้งพิษแมลงสัตว์ กัด ต่อย แก้พิษคัน ส่วนผู้หญิงดื่มน้ำที่ต้มจากใบ ช่วยแก้ให้ระดูมาเป็นปกติได้
การเลือกซื้อบวบ
เทคนิคการเลือกซื้อบวบมาทำอาหารให้อร่อยนั้น ต้องดูที่ขั้ว ขั้วของบวบเหลี่ยมที่ดีต้องสดเขียว สวยเย็นตา ผลยาวตรง ไม่หักงอ ผลสีเขียวเข้ม เหลี่ยมเป็นสันคม
การต้มบวบให้หวานแบบธรรมชาติ
นอกจากการเลือกซื้อให้ได้บวบเหลี่ยมที่ดีอร่อย และไม่ขมแล้ว การต้มให้มีรสหวานนิดๆ ตามธรรมชาติของเนื้อบวบแท้ๆ ก็สำคัญ ซึ่งทำได้โดยไม่ต้องปอกเปลือกออกทั้งลูก เพียงแค่ปาดสันเหลี่ยมของเขาออกเท่านั้น ก็ต้มได้เลย นอกจากได้รสหวานใสแล้ว เปลือกบวบยังช่วยป้องกันไม่ให้สารอาหารสำคัญสูญเสียไปกับการต้มด้วย
today thai news
